par Navid Shahzad
Le terme « héros » vient du mot grec « héros » qui signifie demi-dieu et définit un homme doté d’une force et d’un courage surhumains. İdéalisé, mais frisant parfois la folie comme dans le cas de Mustafa Bulut, le héros byronien (présenté plus haut dans la première partie) est un personnage masculin imparfait : arrogant et autodestructeur, extrêmement sûr de lui, narcissique et sujet à de violentes crises de colère et de dépression. C’est un homme intelligent, libre, indépendant et très séduisant, dont la relation avec la société est souvent problématique. Bien que sa vie émotionnelle soit souvent turbulente puisqu’il ne se conforme pas, il est à bien des égards un esprit libre et indépendant, sans respect pour son statut et son rang. Nous pouvons voir que la définition ressemble beaucoup à celle de Sancar, comme le montrent de petits incidents tels que le fait de dire au jeune voiturier du parking du bureau de ne jamais lui ouvrir la porte de la voiture ou de dire à Menekşe de ne jamais lui préparer ses vêtements, car il ne veut pas être « servi ».  

Autant nous condamnons le traitement initial et brutal que Sancar a infligé à Nare, autant il faut en toute équité voir les choses telles qu’elles apparaissent de son point de vue, c’est-à-dire qu’il faut en substance, entrer dans la psyché de Sancar et essayer de le comprendre. Commençons donc par la première étape : Sancar a onze ans lorsqu’il rencontre pour la première fois une vision vêtue de blanc à la plage, tandis que Nare a à peu près l’âge que leur propre fille a actuellement, c’est-à-dire huit ans. De la transition d’un amour d’enfance à la maturation finale de l’union tant attendue des deux jeunes gens, il y a une longue et solitaire attente de dix ans (ou plus) ; puisque la tragédie se produit le jour du dix-huitième anniversaire de Nare. Pour Sancar, le luxe d’une fête d’anniversaire est aussi étranger qu’un voyage à l’étranger ; pourtant, il économise suffisamment d’argent pour envoyer une bague à sa bien-aimée pendant que son père est en poste en Inde.

La manière cruelle avec laquelle l’ambassadeur Güven Çelebi jette le précieux cadeau à l’agonie de Nare est presque un présage de ce qui est à venir. Traumatisée, humiliée, honteuse, tant physiquement qu’émotionnellement, la jeune fille fuit vers sa « patrie », c’est-à-dire son bien-aimé, dans l’espoir de trouver refuge, grâce et guérison. Mais Nare, fait une erreur de calcul et se trompe lourdement. Cela ne peut être attribué qu’à son état d’esprit turbulent et instable, à sa jeunesse, à son manque d’expérience et à un désir écrasant (mais finalement tragique) d’empêcher Sancar de se venger.

Nous avons déjà établi que les amants sont issus de milieux culturels et sociaux très différents et que leurs expériences de vie sont radicalement différentes. Il ne fait aucun doute qu’ils s’aiment passionnément, mais la question est de savoir s’ils se comprennent l’un l’autre. Nare, elle-même, avoue qu’ils ne se comprennent pas à Gediz (Ep 6). Il ne faut donc pas s’étonner que ce qu’elle considère comme le remède à son état pitoyable déclenche ironiquement les événements qui aboutissent à la séparation tragique des amoureux.

Imaginez un instant : le matin suivant son horrible viol, Nare arrive à Milas et conclut un mariage religieux avec Sancar. Selon la loi turque, le mariage (nikah) doit également être enregistré auprès des autorités municipales pour qu’il devienne légal ; mais comme il s’agit d’un jour férié, les formalités doivent attendre le lendemain. Pendant ce temps, marié aux yeux d’Allah et des témoins (Yahya et Kavruk), apparaissant calme et follement heureuse alors qu’elle porte une belle robe blanche ; Nare permet à Sancar de nouer la ceinture de la vierge autour de sa taille et entre timidement, mais volontairement dans la chambre nuptiale pour consommer leur union en tant que mari et femme. La signification du ruban rouge est perdue pour Nare qui ne le voit que comme le symbole d’un destin mutuel heureux comme le font les Japonais ; alors que pour Sancar, le ruban est plus qu’un simple gage d’union harmonieuse.

Dans la tradition turque, l’étroite longueur de soie, que l’on permet d’encercler deux fois autour de la taille de la mariée avant qu’elle ne soit nouée par un frère ou un parent proche, signifie non seulement la virginité, mais aussi la promesse de vérité, d’amour et de loyauté. Toute sa vie durant, Sancar n’a jamais rien possédé, pas même une paire de chaussures.  

Nare est la seule et unique personne qu’il possède exclusivement, tout comme il s’est lui-même complètement livré à elle. Depuis leur première rencontre et tout au long des années de séparation, il a été farouchement fidèle à ce seul amour et n’a jamais regardé une autre femme – de ce fait, Nare lui appartient exclusivement. « Tu es à moi », affirme-t-il en échangeant des coquillages lors de leurs fiançailles, et pourtant, il ne l’embrasse jamais comme le font les amoureux. Ce lutin à la peau de porcelaine et aux yeux clairs, avec sa crinière aux cheveux rebelles, lui est si précieux qu’il hésite même à la toucher de peur qu’elle ne se brise ou disparaisse à jamais comme un beau rêve. La vie n’a jamais offert à ce garçon une telle beauté, une telle grâce et un tel amour et il ne peut pas croire à sa bonne fortune. Son engagement moral, émotionnel, spirituel et physique envers elle est tel qu’il ne croit à l’intimité qu’après le mariage, selon la tradition. C’est donc impossible pour lui d’imaginer qu’elle ait été avec un autre homme et qu’elle le lui ait caché.

Si Nare était venue vers lui pour trouver le réconfort, et lui aurait révélé ce qu’elle avait vécu, peut-être que le résultat aurait été différent. Mais, comme il le fait remarquer à juste titre et plus tard, Gediz interroge également Nare à ce sujet comment a-t-elle pu, après avoir été violée la nuit précédente, se marier si calmement, lui permettre d’attacher le ruban virginal autour de sa taille et entrer dans la chambre nuptiale avec une telle facilité?  

Il ne faut donc pas s’étonner qu’au lieu d’écouter ses pathétiques supplications, il explose de rage à l’encontre de ce qu’il perçoit comme un monumental anéantissement de tous ses rêves et parce que Nare « a trahi » tout ce qu’il tient pour sacré et précieux. Étant donné la réponse de Sancar et les résultats tragiques de ses actions, la question qui nous est posée est monumentale. L’échec de Sancar à se montrer à la hauteur de la situation doit-il être considéré comme incompatible avec l’héroïsme ?  

Version Anglaise 👇

‘Sancar Efe- an Imperfect Hero?’
Part-3 by Navid Shahzad

The term hero comes from the Greek word ‘heros’ which means a demigod and defines a man with superhuman strength and courage. Idealized yet occasionally verging on near insanity as in Mustafa Bulut’s case, the Byronic hero (introduced earlier in part 1) is a flawed male character- arrogant and self destructive, supremely confident, narcissistic and given to violent bouts of temper and depression. He is an intelligent, free, independent and very attractive man whose relationship with society is often problematic. While his emotional life is often turbulent since he does not conform, he is in many ways a free and independent spirit with no respect for status and rank. We can see that the definition bears a close resemblance to Sancar, as evidenced by small incidents such as telling the young valet at the office parking place to never open the car door for him; or telling Menekşe never to prepare his clothes for him since he does not want to be ‘served’.

Much as we condemn Sancar’s initial and brutal treatment of Narê, one must in all fairness, see things as they appear from his point of view i.e we must in essence, enter Sancar’s psyche and try and understand him. So let us begin with the first stage: Sancar is eleven when he first meets a vision in white at the beach while Narê is about the age that their own daughter is at present i.e eight. From the chrysalis of a childhood love to the final maturation of a long awaited union of the two young people, there lies a long and lonely ten years (or more) wait; since the tragedy occurs on Narê’s eighteenth birthday. For Sancar, the luxury of a birthday party is as alien as a trip overseas; yet he saves enough money to send his beloved a ring while her father is posted in India.

The cruel manner in which the Ambassador, Güven Çelebi throws away the precious gift much to Narê’s agony, is almost a portent of what is to come. Traumatized, humiliated, shamed, both physically and emotionally, the young girl flees to her ‘homeland’ i.e. her beloved, in the hope of finding sanctuary, grace and healing. But Narê miscalculates everything and errs badly. This can only be attributed to her turbulent and unstable state of mind, youth, lack of experience and an overwhelming (but ultimately tragic) desire to prevent Sancar from taking revenge.

We have already established that the lovers come from very different cultural and social backgrounds, and that their life experiences are radically different. There is no doubting the fact that they love each other passionately, but the question is – do they understand each other? Narê herself confesses that they do not to Gediz (Ep 6). Therefore, it should not surprise us when what she considers as the panacea for her pitiful state ironically triggers the events that result in the tragic parting of the lovers.

Consider for a moment: the morning after her horrific rape Narê arrives in Milas and enters into a religious marriage with Sancar. According to Turkish law, the marriage (nikah) must also be registered with the municipal authorities for it to become legal; but because it is a holiday the formalities have to wait until the next day. Meanwhile, married in the eyes of Allah and witnesses (Yahya and Kavruk), appearing calm and deliriously happy as she wears a lovely white dress; Narê allows Sancar to tie the virgin’s belt around her waist and shyly but willingly enters the bridal chamber to consummate their union as husband and wife. The significance of the red ribbon is lost on Narê who sees it only as a symbol of a happy mutual destiny as the Japanese do; whereas for Sancar, the ribbon is more than just a token of harmonious bonding.

In Turkish tradition, the narrow length of silk allowed to encircle the bride’s waist twice before it is knotted by a brother or close relative signifies not only virginity, but also the promise of truth, love and loyalty. In all his life, Sancar has owned nothing- not even a pair of shoes.

Narê is the one and only person/possession he can call exclusively his own; just as he has surrendered himself completely to her. Since their first meeting and all through the years of separation, he has been fiercely loyal to this one sole love and has never looked at another woman- by that token, Narê belongs to him exclusively. ‘You are mine’ he asserts as they exchange sea shells when they get engaged; and yet, he never kisses her as lovers do. This porcelain skinned, light eyed sprite with her mane of unruly hair is so precious to him that he hesitates even from touching her for fear that she might break or disappear forever like a lovely dream. Life has never offered this boy/man such beauty and grace and such love and he cannot believe his good fortune. Such is his moral, emotional, spiritual and physical commitment to her that in true traditional form, he promises intimacy only after marriage. He cannot therefore, even begin to imagine that she has been with someone other than himself and lied about it.

Had Narê run to him for comfort, revealing what she had been through- perhaps, the outcome would have been different. But as he puts it (and Gediz also questions Narê about this later) and in a sense rightly so- how could she, having been raped the night before- enter into a marriage so calmly, allow him to tie the nuptial ribbon around her waist and enter the marriage chamber with such ease?

It should come as no surprise therefore, that rather than listen to her pathetic pleas, he explodes into a rage of what he perceives as a monumental shattering of all his dreams and Narê’s ‘betrayal’ of all that he holds sacred and precious. Given Sancar’s response and the ensuing tragic results of his actions, the question we are left with is a monumental one. Should Sancar’s failure to rise to the situation be considered incompatible with heroism?

Version Turque 👇

Sancar Efe – kusurlu bir kahraman?’
– 3. Kisim / 

Navid Shahzad tarafından yazılmıştır
« Kahraman » teriminin İngilizce ve Fransızca’daki karşılığı olan “hero” kelimesi, yarı-tanrı anlamına gelen ve insanüstü güç ve cesaretle donatılmış bir insanı tanımlayan Yunanca « heros » kelimesinden gelir. Bir yandan idealize edilirken, öte yandan bazen Mustafa Bulut örneğinde olduğu gibi delilik sınırında olan Byronik kahraman (makalenin ilk bölümünde bahsedildiği üzere) kusurlu bir erkek karakterdir: kibirli ve kendine zarar veren, son derece kendine güvenen, narsisistik ve şiddetli öfke ve depresyon krizlerine meyilli biri. Toplumla ilişkisi genellikle sorunlu olan zeki, özgür, bağımsız ve çok çekici bir adam. İçsel uyumsuzluklar yaşadığı için genellikle duygusal hayatının çalkantılı olmasına rağmen, kişilerin salt statü ve rütbesine saygı duyma zorunluluğu hissetmeyen, özgür ve bağımsız bir ruhtur. Kendisine “hizmet edilmesini” istemediği için marinanın otoparkındaki genç valeye bir daha arabasının kapısını açmamasını veya Menekşe’ye bir daha asla giyeceği kıyafetleri hazırlamamasını söylemesi gibi küçük ayrıntıların gösterdiği gibi, yukarıdaki tanımın Sancar’a çok benzediğini görebiliriz.

Hepimiz dizinin başında Sancar’ın Nare’ye uyguladığı acımasız davranışları kınıyoruz ancak hakkaniyetli yaklaşmak gerekirse olayları ve kişileri kendi bakış açılarından da değerlendirmek gerekir, yani özünde Sancar’ın psikolojisine girip onu anlamaya çalışabiliriz. Öyleyse ilk adımla başlayalım: Sancar sahilde ilk kez beyaz bir hayalle tanıştığında on bir yaşındayken, Nare kendi kızları Melek’in şu anda olduğu yaşlardaydı. Sancar ve Nare’nin çocuklukta başlayan sevgilerinin beklenen nihai olgunlaşmaya varması için on yıllık (veya daha fazla) uzun ve yalnız bir bekleme dönemi geçmiştir; trajedi ise Nare’nin onsekizinci doğum gününde gerçekleşir. Sancar için bir doğum günü partisi lüksü yurtdışına seyahat kadar yabancıdır; ancak babası Hindistan’da elçilik görevindeyken sevgilisi Nare’ye bir yüzük göndermek için yeterli parayı biriktirmeyi başarmıştır.

üyükelçi Güven Çelebi’nin bu değerli armağanı Nare’nin üzülmesine rağmen fırlatması, bu acımasız davranış, neredeyse başlarına gelecek olayların bir alametidir. Hem fiziksel hem de duygusal olarak travmatize olmuş ve aşağılanmış genç kız « memleketine” yani sevgilisine kaçar; sığınma ve şifa bulma umuduyla. Ancak Nare, bir hesaplama hatası yapar ve büyük ölçüde yanılır. Bu hata Nare’nin yaşadıklarından ötürü çalkantılı ve kararsız ruh haline, gençliğine, deneyim eksikliğine ve Sancar’ın intikam almasını önlemek için duyduğu yoğun ama trajik isteğe atfedilebilir.

Bu iki sevgilinin çok farklı kültürel ve sosyal geçmişlerden geldiklerini ve yaşam deneyimlerinin kökten farklı olduğunu zaten belirtmiştik. Birbirlerini tutkuyla sevdiklerine şüphe yok, ancak soru birbirlerini anlayıp anlayamadıkları. 6. bölümde Nare, Gediz’e birbirlerini anlamadıklarını itiraf etmektedir. Bu sebeple, içinde bulunduğu içler acısı duruma çare olarak gördüğü şeyin, ironik bir biçimde Sancar ile trajik ayrılığına yol açacak olayların tetikleyicisi olması şaşırtıcı değildir.

Bir an için hayal edin: tecavüzün ertesi sabahı, Nare Milas’a gelir ve Sancar ile dini bir evlilik yapar. Türk hukukuna göre, evliliğin yasal olması için resmi nikah da kıyılması gerekir; ancak resmi tatil olduğu için formaliteler ertesi güne kadar beklemek zorundadır. Bu arada Allah’ın ve şahitlerin (Yahya ve Kavruk) huzurunda evlenen, sakin ve mutlu görünen, beyaz elbiseler içindeki Nare, Sancar’ın kırmızı kuşağı beline bağlamasına izin verir ve çekingen ancak gönüllü bir şekilde karı koca olacakları gerdek odasına girer. Kırmızı kuşağın asıl anlamı, bunu Japonlardaki gibi mutlu bir ortak kaderin sembolü olarak gören Nare için kaybolur; oysa Sancar için kuşak, ahenkli bir birlik vaadinden daha fazlasıdır.

Türk geleneğinde, erkek kardeş veya yakın akraba tarafından düğümlenmeden önce gelinin belinden iki defa geçirilen kırmızı kuşak sadece bekareti değil, aynı zamanda gerçeğe, sevgi ve sadakate verilen sözü temsil eder. Tüm yaşamı boyunca, Sancar hiçbir şeye sahip olmadı, bir çift ayakkabıya bile.

Nare ise, nasıl kendisini tamamen ona teslim ettiyse, sadece kendisine ait diyebileceği tek kişiydi. Sancar, ilk sevgi tohumlarından ve hatta ayrılık yıllarından bu yana, bu tek sevgiye şiddetle sadık kaldı ve asla başka bir kadına bakmadı – bu nedenle, Nare sadece ona aitti. “Sen benim tek helalimsin” diyordu, nişanları sırasında deniz kabuğunu paylaşırken ve yine de onu asla sevgililer gibi öpmüyordu. Asi dalgalı saçları, yeşil gözleriyle bu porselen bebek onun için o kadar değerliydi ki, kırılacağından veya bir hayal gibi kaybolacağından korktuğu için ona dokunmaktan bile çekiniyordu. Nare’den başka hayat bu çocuğa böyle bir güzellik, zarafet ve sevgi sunmamıştı, o yüzden yakaladığı bu şansa inanamıyordu. Sancar Nare’ye ahlaki, duygusal, ruhsal ve fiziksel olarak öyle bağlıydı ki, onunla ancak evlendikten sonra birlikte olabilirdi. Bu sebeple, Nare’nin kendisi dışında biriyle birlikte olduğunu ve bu konu hakkında yalan söylediğini hayal bile edemezdi.

Nare ona gerçeklerle koşmuş olsaydı, neler yaşadığını söyleseydi, belki sonuç farklı olurdu. Ama Sancar’ın Nare’ye sonradan köy evindeyken söylediği gibi (ve Gediz’in de Nare’ye bu konuyu sorduğu gibi) ve bir anlamda, haklı olarak – bir gece önce tecavüze uğradıktan sonra – bu kadar sakin bir şekilde evlenip ona kırmızı kuşağı bağlamak ve gerdeğe girmek için kolayca nasıl izin verebilirdi?

Tüm bu sebeplerle, Sancar’ın Nare’nin acıklı yakarmalarına kulak vermek yerine tüm hayallerinin ve kutsal ve değerli saydığı her şeyin Nare’nin “ihaneti » ile anıtsal bir şekilde yıkıldığını sanması yüzünden öfkeyle patlaması şaşırtıcı değildir. Sancar’ın tepkisi ve eylemlerinin trajik sonuçları göz önüne alındığında, bize sorulan soru önemli: Sancar’ın en yüksek duygularla yaşadığı bu yanılgısı, aslında kahramanlık konseptiyle bağdaşmıyor mu?

Çeviri: özlem şentürk

Nos remerciements à Mme Navid Shahzad pour cette « belle analyse » magnifiquement écrit sur le personnage de Sancar Efe, interprété par Engin Akyürek dans la série Sefirin Kizi.

Remerciements / Sarah Keating, Roselyne, Özlem